DEVAK - Faaliyet Raporu 2024

EREN ERDEM Galatasaray Üniversitesi İşletme Ahilik Kültürü ve İş Etiği Makalesi Etik; ahlak kurallarının evrensel ve tutarlı bir yapıya ulaştırılması, bilimselleştirilmesi; Ahlakbilim olarak tanımlanabilir (Doğan, 2015). Ahlak ise; nasıl davranılması gerektiğine yazılı olmayan standartlar getiren ve bunu kültür ile idealler çevresinde gerçekleştiren ilkeler bütünüdür; bu bağlamda Etik, bu ilkeler bütününün belirli alanlara dair yazılı hale getirilmesi olarak da özetlenebilir (Aydın, 2015, s.1). Günümüzde Etik, “Erdemli yaşam kaygısı çekmek, felsefenin alanı olan, iyi yaşam hedefleyen Ahlakbilim” kimliğinden sıyrılarak çeşitli alanlarda, alanın yapısına ve isleyişine uygun ahlaklı eylemleri standardize eden normlar halini almıştır (Kuçuradi, 2003, s.1). İlgili alanların başında insan ilişkilerinin ön planda olması hasebiyle iş yerleri, yani, Mesleki Etik gelmektedir. Mesleki Etik Mesleki Etik icra edilen mesleğe uygun olarak yapılması gereken ve mesleğin paydaşlarına karşı uyulması gereken davranı ş kalıplarını çerçeveleyen normlar olarak ortaya konabilir. Bu kıstaslara uygun olarak normlar üç genel amaca sahiptir denebilir: Yetersiz ve İlkesiz Paydaşları Ayırmak, Meslek İçi Rekabeti Düzenlemek, Hizmet İdeallerini Korumak (Aydın, 2015). Bir şirkette veya bir meslek havzasında, bu amaçlara uygun adımların atılması için ise, meslek paydaşlarının, Etik’in felsefî yönüyle de ilintili olarak, belirli değerlere sahip olmaları ve bu değerleri içselleştirerek hareket etmeleri beklenir: Adalet, Eşitlik, Sorumluluk, Dürüstlük, Saygı, Emeğin Hakkını Verme… (Kaya, 2013). Meslek Etiğinin gelişimine baktığımızda da bu ilkelerin hüviyetlerinde ciddi bir değişiklik olmamakla beraber kaynaklarının değiştiği görülmektedir. Örneğin Sanayi Devrimiyle beraber toplum endüstriyel anlamda dönüşmezden evvel; Mesleki Etiğe uzanan ilkeler, kaynağını gelenekten ve dinî inançlardan almaktadır (Gök, 2008). Yahudi Meslek Etiğinde çok çalışmanın “cennet kapılarını açması”, Tevrat’ta yer alan “On Emir”den altı tanesinin ahlakla ilgili olması; Hristiyanlık‘ta Katolikliğin “fazla kazanma hırsı”, “hile” gibi gayriahlakî davranışlara uyarıda bulunması ve Protestanlığın İş Ahlakında yarattığı kökl ü değişim; İslam’ın “adaleti vurgulayan yapısı ile çalışmanın ibadet gibi görülmesi (Akçi, Çelik ve Özdemir, 2018), dinin ve geleneğin Meslekî Etik İlkelerine kaynaklıklarına örnek verilebilir. Türk Kültüründe Meslek Etiği ve Ahilik Teşkilâtı Birçok uzmana göre Türk Kültüründe Meslek Ahlakının gelişimi, Batı’da olduğu gibi gelenek ve din kaynaklı gerçekleşmi ş gibi gözükmektedir. Türk Kültüründe Meslek Ahlakının amiral gemisi olan Ahilik Teşkilatına da birçok araştırmacıya göre bu açıdan yaklaşılmalıdır; Ahilik, İslam Öncesi Türk Değerleri ile İslam Değerlerinin Sentezi bir Esnaf Teşkilatı gibi değerlendirilmeli ve bu sentezde bir köken aranmalıdır (Demirpolat ve Akça, 2004) (Şenboyar, 1969). Binaenaleyh bu sentezin kökeni iki alt başlıkta incelenebilir: Fütüvvet Kültürü ve İslam Öncesi Türk Kültürü* (Bayram, 2012). Fütüvvet kelimesi, Arap kültüründe başta bir gencin taşıması gereken cömertlik, mürüvvet, asalet gibi faziletler bütününü ifade etmektedir. Fütüvvet kurumunun yayılımı, İslam Kültürünün genişlemesiyle paralel seyretmiş ve bir zaman sonra Fütüvvet kavramı daha dinî, erdem önceleyen ve tasavvufî bir anlam kazanmıştır. Fütüvvet Kültürü, İslam şehirlerinde yeni formuyla yaşadığı yayılımın ardından bazı kültürel, sosyal ve ekonomik gelişmeler etkisiyle şehir ekonomilerinin hâkimi haline gelmi ş , ticarette tasavvufî ahlak ana akım halini almıştır (Uçma, 2012). Ahilik Teşkilatı’nın kurucusu, Ahî Evran adıyla bilinen Mahmud b. Ahmed’dir. Evran, ciddi bir tasavvuf eğitiminden geçerek büyük bir mutasavvıf olmuş ve Bağdat şehrinde Fütüvvet’i gönülden benimsemiştir. (Yıldız, 2012). Ardından Kayseri’ye yerleşen Ahi Evran, burada kurduğu deri imalathanesi ile Anadolu’yu gezerek Ahilik Teşkilatını kurmuş, bu kurumu yaymak için çabalamıştır (Akçi vd. 2018). *İslam Öncesi Türk Kültüründe Etik Anlayışının Detaylı İncelemesi için bknz. TAŞGİT Y. E., DAĞLI Z., BİRİKTİR L. (2012) Türk Kültüründe Yönetsel Etik Olgusunun Kritik Kodları: Kutadgu Bilig Üzerinden Okumalar, İş Ahlakı Dergisi, 16/2. DEVAK FAALİYET RAPORU 80