DEVAK - Faaliyet Raporu 2024

Ahilik, kesin olarak bilinmemekle beraber kuvvetle muhtemel Anadolu’ya gerçekleşen Müslüman-Türk İskanının ardından oluşan iş ihtiyacı ve ekonomik kalkınma gerekliliği sonucu ortaya çıkmıştır. Bu doğuştaki etkenler “Yiğitlik Ülküsü”, “Yerleşik Hayat ve Şehir Kültürü”, “Zanaatları Koruma Gereksinimi”, “Dayanışma ve Yardımlaşma İhtiyacı” vb. şeklinde sıralanabilir (Uçma, 2012). Ahiliğin gelişimi ve yayılımı hakkında çok bilgi olmamakla beraber, Ahi Evran’ın Anadolu’yu gezmeleri ve Anadolu’da da baş göstermiş Fütüvvet Anlayışının yaygınlığı büyük etken olmuş gibi gözükmektedir. Esnaf Teşkilatı olarak da nitelendirilen Ahi Teşkilatı, aslında modern dönemde Meslek Etiğinin dönüştüğü “norm- lar bütünü” anlayışına daha o dönemde sahipmiş gibi gözükmektedir. Teşkilat, temelde üç faaliyet yürütür: Esnafın Eğitimi, Denetimi ve Adil Ticaret. Ahi Teşkilatında Esnaf Eğitimi Ahi Birliklerinin amaçlarına ve İslâm’a uygun olarak geliştirdikleri eğitim sisteminin özellikleri şöyle sıralanabilir (Bayram, 2012): Mesleki Bilgi asla günlük hayattan ayrı düşünülemez, eğitim bir bütündür. Kişiye yalnız mesleki bilgi değil, ahlaki ve sosyal bilgiler de verilir. Eğitim, hayat boyu süren bir süreç olarak kabul edilir. Eğitim örgütlenmesi Anadolu’nun dört bir tarafına uzanır. Sistem, ilkelere uymayı taahhüt eden herkese acıktır ve herkes ücretsiz olarak yararlanabilir. Derslerin yetkin kişiler tarafından verilmesi esas alınmıştır. Ahilere verilen eğitimde, Ahinin edep sahibi olması beklenirdi. Özellikle yiğidi yiğitlikten, ahiyi ahilikten çıkartan çeşitli davranışlar bulunmaktaydı (Bayram, 2012): Livata yapmak, gammazlık, kibirlenmek, haset etmek, a edici olmamak, sözünde durmamak, yalan söylemek, emanete hıyanet etmek, kadınlara şehvetle bakmak, ayıp açığa çıkarmak, cimri olmak, gıybet etmek, hırsızlık yapmak... Ahi Teşkilatında Denetim Ahilerin meslek ahlâkına uygun davranıp davranmadıkları, teşkilât yöneticileri tarafından mütemadiyen denetlenmekteydi. Kuralların çiğnenmesi durumunda, suçlu ahinin ders niteliğinde ve ibret verici bir şekilde cezalandırılması beklenmekteydi. Teşkilatın yetkili mercii Büyük Meclis de teşkilat yöneticilerini denetleme- kteydi. Aynı meclis, ayrıca esnaf şeyhlerinin yıllık hesaplarını denetlemekte ve gelen şikâyetleri incelerdi. Cezalar, kurallara uyulmasını sağlamak için bir araçtır ve çok ağır suçlar dışında aşağılayıcı cezalardan kaçınılmıştır. Bu anlayışa uygun olarak, verilecek cezaların yıkıcı ve aşağılayıcı değil, daha çok barıştırıcı ve eğitici olmasına özen gösterilirdi (Akçi vd. 2018). Görüldüğü üzere Ahi Teşkilatı, 13. Yüzyılda ortaya koyduğu teşkilat yapısı ve kurallarla, günümüzde inşa edilen Etik Kurul sistemini ve Etik Denetimini yakalamış gözükmektedir. Ahilikte Adil Ticaret Ahi Teşkilatı; Adil Ticareti, Meslek Ahlakını ve her şeyden öte Erdemli Yaşamı hedefleyen bir kuruluştur. Bu yolda Ahilik; ahlak kurallarını geliştirmi ş , bu kurallarla aslında yüzyıllar öncesinde günümüz anlamıyla meslek etiğini var etmiştir. Meslek paydaşları tarafından uyulması zorunlu ahlak kuralları, günümüz mesleki etik kodlarıyla çok benzerlik göstermektedir. Ahilik Ahlakına dair bazı Teşkilat Emirleri şöyle sıralanabilir (Uçma, 2012) (Akçi vd. 2018) (Kaya, 2013): Giyime Özen Göstermek, Üsluba Dikkat Etmek, Kusur Örtmek, Hırsa Kapılmamak, Kanaatkâr olmak, İşini İyi Yapmak, Cömertlik, Çalışma Azmi, İş Paylaşmak, Merhamet ve Sevgi, Alçak Gönüllülük… Batı’da endüstri toplumunun ardından ortaya çıkan kurumsal Mesleki Etik, Türk Kültüründe çok daha evvel kendine yer bulmu ş gibi gözükmektedir. Sosyal ilişkilerin gittikçe arttığı ve iş dünyasının ilişkiler üzerinden ilerlediği günümüzde, hala güncelliğini koruyan Meslek Normlarını ortaya koymayı başarmı ş olan Ahi Ahlakı, bizler için büyük bir rehber olabilir. Geliştirilecek ve günümüze ufak değişikliklerle uyarlanacak ilgili Ahilik Emirleri, hem İş Dünyası için köklü bir kaynak olacaktır hem de günümüzde Felsefî Derinlikten kopmu ş ve yalnızca Hukukî bir anlam ihtiva ederek uluslararası uyulması gereken meslek kuralları anlamına dönüşmüş Meslek Etiğini, hapsolduğu iş duvarlarından kurtararak yeniden Erdemli Yaşam’a da yol açan bir Ahlakbilim Anlayışına dönüştürecektir. "makalenin tam hali için 'erenrmd@gmail.com' a ulaşabilirsiniz" DEVAK FAALİYET RAPORU 81